Projekt

 

Projekt zakłada popularyzację ośrodka twórczości rękodzielniczej w Koziegłowach, który w latach 60., 70., i 80. słynął w całym kraju z wykonywania ozdób i przedmiotów codziennego użytku z wiórów osikowych. Ten rodzaj rękodzieła, unikatowy w skali świata, jest charakterystyczny tylko dla tej niewielkiej miejscowości pod Częstochową. Na przestrzeni ostatnich dziesięcioleci zapomniano o wiórach z Koziegłów, a mieszkańcy, którzy znają tajniki ich wykonywania, powoli odchodzą.

Historia wyplatania w Koziegłowach sięga końca XIX w., gdy wielu mieszkańców trudniło się pleceniem kapeluszy ze słomy żytnej. Po I wojnie światowej sięgnięto po wióry, początkowo topolowe i wierzbowe, jednak to osika okazała się najwdzięczniejszym materiałem. Zaczęto tworzyć, oprócz kapeluszy, grzebieniarki i dywaniki. W 1964 r. powstała Spółdzielnia Przemysłu Rękodzieła Ludowego i Artystycznego “Zawada” w Zawadzie, w której na dużą skalę tworzono przede wszystkim kwiaty z wiórów osikowych – maki, róże, grochy. Rok później wzięły one udział w wystawie “Kwiaty dla Warszawy” i zyskały ogromną sławę. W latach 60.-80. XX w. ozdoby z Koziegłów ożywiały szare wnętrza mieszkalne swoimi intensywnymi kolorami. Koguty, pawie, kwiaty, barwne kompozycje ozdabiały ściany, stanowiły całoroczne ozdoby, które z czasem zostały wyparte przez plastikowe elementy wystroju wnętrz. W związku z coraz mniejszym zainteresowaniem twórczością zaczęto porzucać rękodzieło, a kolejne pokolenia nie przejawiały chęci zgłębiania tajników twórczości z wiórów osikowych. Projekt ma charakter badawczo-ekspozycyjno-edukacyjny. Luk do wypełnienia w temacie jest bardzo wiele, najważniejsze jednak zadanie polega na ocaleniu od zapomnienia działań, które w takiej formie i takim kształcie nie mają odpowiednika ani w kraju, ani za granicą. W czasie trwania zadania zostanie podjęta próba wpisania wykonywania ozdób z wiórów osikowych na krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego.

W 2020 r. będą prowadzone w Koziegłowach badania terenowe i zbierane informacje niezbędne do prawidłowego przygotowania wystawy i katalogu. Nikt do tej pory nie podjął w sposób kompleksowy tematu, nie powstała żadna książka dotycząca tego zagadnienia, materiały źródłowe są bardzo skąpe. W związku z tym duży nacisk zostanie położony na właściwe i całościowe przyjrzenie się tematowi. Przewodnikiem po meandrach twórczości będzie pani Izabela Churas, twórczyni wykonująca ozdoby z wiórków osiowych, która pomoże dotrzeć do innych żyjących wytwórców oraz będzie cennym źródłem wiedzy w zakresie historii zdobnictwa z wiórów.

Integralną częścią projektu będzie wystawa, stworzona w oparciu o zbiory Działu Etnografii Muzeum Częstochowskiego. Zostanie na niej ukazany zarówno proces pozyskiwania wiórów, jak i tworzenia z nich ozdób oraz przedmiotów codziennego użytku (jak np. kapelusze). Wystawę, po jej zakończeniu, będzie można wypożyczyć z Muzeum Częstochowskiego nieodpłatnie instytucjom muzealnym. Jeżeli powodzeniem zakończy się próba wpisania wiórów osikowych na listę niematerialnego dziedzictwa, ekspozycja będzie gotową odpowiedzią na realne potrzeby i w sposób kompleksowy będzie prezentowała osikowy wycinek dziedzictwa kulturowego Polski.

Najistotniejszym wymiarem projektu będzie jego walor edukacyjny. Wystawa nie tylko będzie wizualizowała twórczość koziegłowską, ale też kompleksowo informowała – katalog, wydruki, materiały multimedialne. Ekspozycji towarzyszyć będą materiały edukacyjne – gra “domino” oraz zestaw kreatywny “zrób to sam”. Zorganizowanych zostanie kilka spotkań edukacyjnych o charakterze warsztatów, dla dzieci oraz dla dorosłych. Podczas zajęć zostaną zaprezentowane sposoby wykonywania różnych ozdób z wiórów osikowych.

Wszystkie wymienione wyżej działania będą rejestrowane i prezentowane na specjalnie przygotowanej stronie www. Będzie ona kompendium wiedzy na temat projektu. Ponadto projektowi dedykowana jest również strona stworzona na portalu Facebook – facebook.com/projektkozieglowy